اورهان پاموک، نقاش چیره دست چهره استانبول - آخرین خبر

برای آن هایی که تخیلات وسیعی دارند، دنیای عظیم یک نویسنده جای جذابی برای قدم زدن است و نویسنده این مطلب معرفی کتاب خبرنگاران مگ، اورهان پاموک هم کسی است که همه زندگی اش را برای ساختن این دنیا گذاشته است.

اورهان پاموک، رمان نویس خوش اقبال ترک

جوان بیست ودو ساله ای را در یک خانواده عظیم و متمول تصور کنید که یک روز به همه اعلام می نماید دیگر نمی خواهد نقاش باشد و تصمیم گرفته رمان نویس گردد. همه به او می گویند: اورهان، آدم در بیست ودوسالگی زندگی را نمی شناسد، عظیم تر شو، زندگی و انسان ها و دنیا را بشناس، آن وقت رمانت را می نویسی! (شاید گمان می کردند که این رمان نویسی یک هوس است که با نوشتن یک کتاب آرام می گیرد.)

اورهان پاموک می گوید گرچه واکنش دیگران به تصمیم او اوقاتش را در آن دوران تلخ نموده، اما حالا به خانواده اش حق می دهد در کشوری مثل ترکیه که خوانندگان کتاب ها به قول خودش همه عصبانی هستند، آینده ای در نویسندگی نبینند و از طرفی، رمان نویسی را نوعی انتقال تجربه زندگی بدانند که از یک جوان بیست ودو ساله برنمی آید!

اما این جوان روی تصمیمش ماند و تا همین حالا که شصت وهفت ساله است، به هیچ شغل دیگری حتی روزنامه نگاری که درسش را خوانده بود، فکر هم نکرد! بعد از رها کردن تحصیلات در رشته معماری در دانشگاه فنی استانبول و تحصیل روزنامه نگاری، اورهان پاموک نویسندگی را تا آن جا پیش برد که در دنیا به شهرت رسید، برنده جایزه نوبل ادبیات شد و کتاب هایش به 60 زبان دنیا ترجمه شدند. خودش می گوید مثل هر نویسنده دیگری دوست داشته برنده نوبل گردد اما فکر نمی نموده در 54 سالگی پیروز به دریافت این جایزه گردد: خیالبافی می کردم که شاید روزی در پیری، وقتی سیگار را ترک نموده ام، نوبل ادبیات را ببرم و آن وقت یک سیگار روشن کنم. او تا امروز تنها نویسنده ترکی است که توانسته نوبل ادبیات را از آن خود کند.

پاموک می گوید برخلاف نویسندگانی مثل ناباکف که تاثیرپذیری از دیگر نویسندگان را انکار می کردند، اتفاقا گگرددن تمام و کمال درون خود روی نویسندگانی مثل بورخس و کالوینو برایش آموختنی بوده است و به قول خودش این گونه بوده که صدای خود را یافته است. او حتی در کتابی به نام رمان نویس ساده نگر و رمان نویس اندیشمند تجربیاتش از رمان نویسی و چگونگی تاثیرپذیری از نویسندگان دیگر را توضیح داده است. این کتاب در اصل وقتی آماده می گردد که از پاموک برای سخنرانی های نورتن دانشگاه هاروارد دعوت می گردد و او ترجیح می دهد در این سخنرانی ها بیشتر از مسائل نظری که بر کرسی ادبیات تطیبقی دانشگاه کلمبیا هم تدریس نموده بود، اصالت را به تجربه بدهد و از عمری که برای رمان نویسی گذرانده، بگوید.

اولین رمان پاموک، جودت بیک و پسران در سال 1982 و سی سالگی نویسنده منتشر می گردد که جایزه هایی مثل جایزه اورهان ولی و کتاب سال را هم برای او به ارمغان می آورد. این کتاب که داستان خانواده ای پرجمعیت و متمول را در زادگاه اورهان پاموک روایت می نماید، درواقع نوعی خودزندگینامه نویسنده محسوب می گردد. پاموک در این کتاب با تاثیرپذیری از رمان های قرن نوزدهم و آثاری از توماس مان و تولستوی به قول خودش رویکرد محافظه کارانه ای در رمان نویسی داشته است اما رفته رفته همان تاثیرپذیری های آموختنی، اورهان پاموک را به سمت سبک های غربی و متجددتر می کشاند؛ تا آن جا که امروز او را رمان نویسی در سبک پست مدرن می دانند.

قلعه سفید رمانی است که پاموک را در اروپا مشهور کرد و همین جا بود که برای تدریس ادبیات داستانی به دانشگاه کلمبیا دعوت شد. این کتاب با پیش زمینه تاریخی، ماجرای دوستی یک دانشمند عثمانی را با یک برده روایت می نماید. بعد از نوشتن رمان زندگی نو و نام من، سرخ شهرت پاموک بیشتر و بیشتر شد و انتشار رمان سیاسی برف هم به محبوبیت این نویسنده به خصوص در خاورمیانه اضافه نمود. البته پاموک می گوید این رمان اولین و آخرین رمان سیاسی اش خواهد بود. نام کتاب برف در میان 10 رمان برتر نیویورک تایمز جای گرفت.

کتاب دیگری که جایگاه پاموک را تثبیت کرد و اتفاقا در ایران هم با استقبال خوبی روبرو شد، استانبول، خاطرات و شهر بود که خودزندگینامه اورهان پاموک است. منتقدان زیادی تایید نموده اند که این کتاب یکی از بهترین خودزندگینامه های نویسندگان در دنیا است. به این ترتیب نردبان ترقی پیش پای این نویسنده ترک نهاده شد و بعد از دریافت جایزه صلح از آلمان، در سال 2006 نامش به عنوان یکی از صد شخصیت تاثیرگذار دنیا در مجله تایم منتشر شد. همان سال پیروز به دریافت جایزه نوبل ادبیات هم شد و از چندین دانشگاه دنیا دکترای افتخاری دریافت کرد.

موزه معصومیت، موزه ای از دنیای خیال پاموک

اورهان پاموک در زمان دریافت جایزه نوبل مشغول نوشتن رمان موزه معصومیت بود که کار نوشتن آن چهار سال طول کشید. در سال 2008 این رمان هم منتشر شد و نه تنها موردتوجه منتقدان و هواداران پاموک نهاده شد، بلکه کار این رمان را برای خود پاموک تبدیل به یک پروژه عظیم کرد.

موضوع موزه معصومیت عشق است؛ عشق کمال به فسون. پاموک با نمایش عشقی ممنوعه در یک فرهنگ شرقی، تقابل فرهنگ شرقی استانبول در برابر فرهنگ غربی اروپا و آمریکا را نشان می دهد. در فصل آخر این رمان، کمال، شخصیت اصلی کتاب تصمیم می گیرد هرچه از فسون و عشق افسانه ای اش در طول 9 سال به یادگار دارد، در خانه او جمع آوری نموده و آنجا را تبدیل به یک موزه کند که نام آن را موزه معصومیت می گذارد.

راستش را بخواهید چندان توصیه نمی کنیم که نسخه فارسی موزه معصومیت را بخوانید؛ نسخه ای که خود پاموک از آن ناراضی است و به دلیل حذف بخش های مهم، بازگونماینده داستان نیست. اما خبر خوب اینکه می توانید موزه معصومیت را از نزدیک ببینید! اورهان پاموک بعد از نوشتن این کتاب، به آفرینش دنیای عشق کمال و فسون فقط در عالم خیال اکتفا نکرد و تصمیم گرفت آن را با اشیای واقعی به نمایش بگذارد و به این ترتیب موزه معصومیت را در استانبول تاسیس کرد. اگر همین روزها به استانبول سفر کنید و سری به این موزه بزنید، می بینید که یکی دو قسمت موزه هنوز خالی مانده و پاموک همچنان مشغول تکمیل اشیای موزه معصومیت است. باورش بسیار سخت است که این همه جزییات و اشیایی که از ته سیگار و سنجاق سر و بریده های روزنامه تا تخت خواب و کمد لباس و حتی آینه و روشویی در این موزه وجود دارد، نه در واقعیت که ریشه در خیال دارند و در واقع یک نویسنده خالق این دنیاست.

قفسه های مختلف این موزه شماره گذاری شده اند و برای هر قفسه یک فایل صوتی به زبان های ترکی و استانبولی و انگلیسی اختصاص داده شده است. محتوای این فایل شامل توضیحاتی درباره اشیا و قسمت هایی از کتاب است که نسخه ترکی آن با صدای خود اورهان پاموک ضبط شده است. با ورود به موزه هریک از بازدیدنمایندگان می توانند با دریافت یک دستگاه ضبط صوت و هدفون، از راهنمای صوتی استفاده نمایند. برای بازدید از این موزه نیازی نیست کتاب را خوانده باشید، سفر به این دنیای خیالی شما را با واقعیت های اجتماعی دهه هفتاد ترکیه هم آشنا می نماید.

اورهان پاموک بعد از این کتاب، پنج رمان دیگر نوشته است که جدیدترین آن ها، زنی با موهای قرمز نام دارد. بیشتر کارهای پاموک به فارسی ترجمه شد اند اما در ادامه به چهار کتاب از مهم ترین آثار او به ترتیبی که برای ورود به دنیای اورهان پاموک پیشنهاد می کنیم، می پردازیم.

استانبول، خاطرات و شهر؛ روایت یک شهر

استانبول، زادگاه اورهان پاموک و شهری است که او همواره برای زندگی انتخاب نموده است. پاموک به جز چندسالی که به خاطر تدریس در دانشگاه کلمبیا، در آمریکا ساکن شده بود، باقی عمرش را در استانبول گذرانده و اکنون هم همان جا زندگی می نماید. استانبول، خاطرات و شهر یک زندگینامه خودنوشت با تصاویری قدیمی و خانوادگی است که نویسنده در آن بیش از هرچیز روی علاقه اش به استانبول و ریشه ای که در این شهر دوانده، تاکید می نماید:

پس از فروپاشیدن امپراتوری عثمانی، دنیا تقریبا وجود استانبول را از یاد برد. شهری که من در آن متولد شده بودم، چنان مفلوک، آشوب زده و منزوی شد که در همه تاریخ دوهزار ساله اش نبود. برای من استانبول همواره شهر ویرانه ها و حزن سرانجام امپراتوری بوده است. من زندگی ام را صرف مبارزه با این حزن یا مانند همه استانبولی ها، مال خود ساختن این حزن نموده ام. -بخشی از کتاب-

با وجود مجاورت جغرافیایی و البته قرابت های فرهنگی بین ایران و ترکیه، یک خواننده ایرانی در حین خواندن این کتاب بارها و بارها حرف هایی را می خواند که انگار قبلا خودش آن را در ذهن می پرورانده اما هیچ وقت روی کاغذ نیاورده است. خود پاموک می گوید ایران برای من شبیه وطنم است و تهران مرا یاد استانبول می اندازد.

این کتاب به حق آن طور که در گاردین نقل شده شاهکاری سه وجهی است: تشریح جسم و جان شهر؛ گزارشی پر صلابت از سیاست بازی های خانوادگی؛ جنگ و دیپلماسی و کندوکاوی در پیشروی های کورمال کورمال نویسنده در جوانی در جهت علاقه و استعداد ذاتی اش.

استانبول، خاطرات و شهر را شهلا طهماسبی به فارسی برگردانده و نشر نیلوفر آن را منتشر نموده است. این کتاب را می توانید از خبرنگاران بخرید.

نام من سرخ؛ داستان نقش و عشق و خون!

نام من، سرخ که اوج شهرت اورهان پاموک را به دنبال داشت، کتابی ست با بن مایه های شرقی و بهره گیری از ادبیات فارسی. پاموک همواره به این ریشه مشترک وفادار است و در این کتاب با سبک روایت متفاوت و خاصش، یکی از سه داستان موازی را به نقش ها (مینیاتورها) اختصاص داده است. به همین بهانه و به واسطه نوشته های حاشیه این مینیاتورها، پاموک گریزی هم به ادبیات و اشعار فارسی می زند. نام من، سرخ از عشق می گوید، در عین حال ماجرایی جنایی و کارآگاهی را هم در خود گنجانده و در وجه سوم به نقاشی، علاقه دیرین پاموک می پردازد. ماجرای این کتاب در دوران اوج امپراتوری عثمانی در قرن 16 و 17 رخ می دهد.

برجستگی سبک روایت این کتاب اولا به خاطر داشتن چند راوی و نقل سه داستان موازی از زبان آن هاست و بعد به خاطر زمان آن است که در زمان حال روایت می گردد. درواقع مخاطب باید بخشی از حقیقت تکه تکه شده را لابه لای روایت این راویان متعدد در زمان وقوع هر ماجرا جست وجو کند و دروغ را از حقیقت تشخیص دهد.

نسخه الکترونیکی این کتاب را می توانید با ترجمه تهمینه زاردشت در فیدیبو مطالعه کنید.

زندگی نو؛ کتابی که همه چیز را عوض کرد

روزی کتابی خواندم و کل زندگی ام عوض شد. کتاب چنان نیرویی داشت که حتی وقتی اولین صفحه هایش را می خواندم، در اعماق وجودم گمان کردم تنم از میز و جایگاه ای که رویش نشسته ام جدا شده و دور می گردد. اما با آن که گمان می کردم تنم از من جدا و دور شده، گویی با تمام وجود و همه چیزم، بیش از هر زمان دیگر، روی جایگاه و پشت میز بودم و کتاب نه فقط بر روحم، بلکه بر همه چیزهایی که مرا ساخته بودند، تاثیر می گذاشت.

رمان زندگی نو با این جملات آغاز می گردد و همان طور که از این مقدمه انتظار می رود، سرنوشت شخصیت های داستان را به یک کتاب پیوند می دهد. شخصیت اصلی این کتاب، جوانی است که بعد از خواندن کتاب، تصمیم می گیرد زندگی جدیدی را لابلای صفحات این کتاب جست وجو کند. او زندگی اش را رها می نماید و سراغ دختری به نام جانان می رود که اولین بار به وسیله او با کتاب آشنا شده است. زندگی نو از جمله آثاری است که پاموک را به عنوان یک رمان نویس پست مدرن معرفی می نماید. تقابل زاویه دید اول شخص و سوم شخص، سبک روایت متفاوت این کتاب را می سازد.

زندگی نو علی رغم نقدهایی که منتقدان ترک به آن وارد نموده اند، سریع ترین کتاب پرفروش در تاریخ ترکیه است و یک سال پس از انتشار به رقم فروش 164 هزار نسخه رسید.

ترجمه فارسی این کتاب با برگردان ارسلان فصیحی توسط انتشارات ققنوس به چاپ رسیده است که می توانید نسخه الکترونیکی آن را در فیدیبو بخوانید:

کتاب سیاه؛ جدال با خود

کتاب سیاه داستان پیچیده ای از ناپدید شدن همسر یک وکیل به نام گالیپ و سپس کوشش برای جست وجوی او دارد. گالیپ که رابطه ای بین این ناپدید شدن ناگهانی و غیاب برادر خودش حس می نماید، تصمیم می گیرد مدتی به جای برادرش زندگی کند تا شاید با دقت در جزییات زندگی او بتواند محل اختفای برادر و همسرش را کشف کند. پاموک این بار هم از استانبول می گوید و مقالات برادر گالیپ را بهانه ای قرار داده تا نقبی هم به گنجینه ادبیات بزند و از مولانا بگوید.

اما موضوع اصلی این کتاب، هویت است. گالیپ نه در جست وجوی همسرش، بلکه بیشتر در جست وجوی هویت گمشده خود به خانه برادر می رود و لباس هایش را می پوشد و به جای او زندگی می نماید. برادرش هم گویا هویتی دیگر را می جوید و باقی شخصیت هایی که وارد داستان می شوند، هرکدام به نوعی خود واقعی شان را دوست ندارند.

این کتاب را عین اله غریب به فارسی ترجمه نموده و نشر چشمه به چاپ رسانده است که نسخه الکترونیکی آن را می توانید در فیدیبو بخوانید.

تماشا کنید:

راز ملت عشق؛ پرفروش ترین کتاب در ایران (پشت جلد - قسمت 3)