محوطه باستانی یئری مشگین شهر؛ شهری با قدمت تمدن مایا - آخرین خبر

پیر ازمیان، نام روستایی در اطراف شهر مشگین شهر در استان اردبیل است. این روستا در 35 کیلومتری شرق شهر مشگین شهر و 65 کیلومتری شمال غرب شهر اردبیل نهاده شده است. جمعیت این روستا در حدود چهارصد نفر است. در نزدیکی این روستا محوطه ای تاریخی پر از سنگ واره های متنوع نهاده شده است که به آنجا شهر یری یا شهر یئری گفته می گردد. در این مقاله قصد داریم نگاهی به این محوطه تاریخی در استان اردبیل بیندازیم.

معرفی

محوطه باستانی شهر یری در شمال غرب روستای پیرازمیان و در کنار رودی به نام قره سو واقع شده است. این محوطه تاریخی درحدود 400 هکتار مساحت دارد و از چهار بخش دژ نظامی، معبد، گورستان عصر آهن و قوشاتپه تشکیل شده است.

قدمت قلعه و معبد موجود در این منطقه به 1450 سال قبل از میلاد و قدمت قوشاتپه به حدود هفت هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد. در نزدیکی این محوطه سنگواره هایی یافت می شوند که هرکدام دارای نقوشی یکنواخت از چهره انسان های بدون دهان هستند. درمجموع چیزی در حدود 280 سنگواره باستانی در این منطقه به چشم می خورند که قدمت آن ها چیزی بیش از 10 هزار سال برآورد می گردد. آن ها بعلاوه دارای ارتفاع های متفاوتی از 70 سانتی متر تا 360 سانتی متر هستند.

همان طور که اشاره کردیم، روی این سنگ ها طرح انسان هایی نقش بسته شده است که دست به سینه بوده و معمولا دهان نیز ندارند. فقط یک مجسمه یافت شده که روی آن زنی دارای دهان حک شده است.

در خصوص تاریخچه محوطه باستانی یری بین باستان شناسان اختلاف نظرهایی وجود دارد؛ به عنوان مثال، بعضی ادعا دارند که پیچیدگی های یک تمدن قدیمی در این محوطه وجود دارد یا بعضی می گویند که این محوطه یک رصدخانه در دوران باستان بوده است.

تاریخچه اکتشاف

این منطقه برای اولین بار به وسیله یک باستان شناس خارجی به نام چارلز برنیدر سال 1947 میلادی مورد کاوش نهاده شد. وی این محوطه را با نام قلعه ارجق معرفی کرد.

در دفعات بعدی که این مکان مورد کاوش نهاده شد، چهار بخشی که پیش از این به آن اشاره کردیم، کشف شدند و با انجام مطالعات بیشتر یافته های جدیدی نیز در خصوص این مکان و تاریخچه آن به دست آمد.

سنگواره های مرموز

شاید جالب ترین بخش این محوطه تاریخی همین سنگواره ها باشند که هنوز رازهای پنهان آن ها به طور کامل شاید کشف نشده باشد.

یک باستان شناس ایرانی به نام علیرضا هژبر نوری در خصوص عجیب بودن این منطقه به این نکته اشاره نموده است که در شهر یئری درمجموع 537 استل در معبد یافت شده است که در هیچ جایی از جهان نطیر ندارد. وی اضافه نموده است که به عنوان مثال، مکان مشابهی در ترکیه با فقط 30 استل و در آذربایجان با یک عدد وجود دارد.

حفاظت نادرست و خطر نابودی

سنگواره های منطقه باستانی شهر یری، علی رغم ارزش بالایی که از نظر تاریخی دارند، چندان مورد توجه قرار نگرفته اند. یکی از مشکلاتی که در خصوص آن ها وجود دارد، این است که این سنگواره ها هزاران سال در زیر خاک نهاده شده و به آن شرایط عادت نموده بودند. در نتیجه در طول این هزاران سال با املاح و مواد موجود در خاک و به طور کلی با شرایط طبیعت تنظیم شده بودند. پس با بیرون کشیده شدن آن ها و در معرض جریان هوا نهاده شدن آن ها موجب ایجاد تغییراتی شده است.

البته شایان ذکر است که طبق گفته یکی از مسئولان سابق میراث فرهنگی استان اردبیل، در سال 1383 دوباره برای حفاظت از این سنگواره ها، اقدام به دفن دوباره آن ها در زیر خاک شده بود؛ ولی بعدا دوباره بدون طراحی برنامه خاصی برای محافظت از آن ها، از خاک بیرون کشیده شده اند.

حتی در سال های گذشته ادعاهایی در خصوص سرقت بعضی از سنگواره ها نیز مطرح شده است که البته نمی توان به طور قطع آن ها را تایید کرد.

در هر حال، واضح است که این سنگواره ها در شرایطی از دل خاک بیرون کشیده شده اند که عملا حفاظت مناسبی از آن ها صورت نمی گیرد و برنامه ریزی قوی برای این کار نیز وجود ندارد. ضمن اینکه بودجه کافی برای این امر نیز اختصاص داده نمی گردد.

در انتها باید اذعان کرد که شهر یری یک محوطه باستانی بسیار ارزشمند در استان اردبیل است که با وجود تمام جذابیت ها و زیبایی هایی که دارد و اسرار فراوانی که در دل خود دارد و می تواند گرداشگران فراوانی نیز به خود جذب کند؛ اما با بی مهری روبرو شده و آنطور که شایسته این منطقه ارزشمند است، از آن حفاظت به عمل نمی آید؛ ولی امیدواریم در سالیان آینده به شهر یئری توجه بیشتری شده و عرصه برای رونق گردشگری فراهم گردد.